Apel do Rodziców dzieci jąkających się

Home  >>  Artykuły  >>  Apel do Rodziców dzieci jąkających się

Apel do Rodziców dzieci jąkających się

 

Psychoedukacja rodziców

 

Drogi Rodzicu , kiedy przychodzisz do nas specjalistów z prośbą o pomoc , jesteś często pełen negatywnych myśli i uczuć. Dominuje w Tobie bezradność, lęk, wstyd, poczucie winy itp. Pojawia się też frustracja , która często wynika z odczuwania presji otoczenia, a które wymaga od nas i naszych dzieci zachowań tzw. akceptowanych. Dlatego właśnie psychoedukacja jako pierwsza pomoże Ci poradzić sobie z negatywnymi uczuciami. Dostarczy wiedzę nt. etiologii i patomechanizmu pogłębiania się objawów jąkania. Im więcej dowiesz się o jąkaniu , tym bardziej będziesz przygotowany na to , jak sobie poradzić z jąkaniem u dziecka i tym samym wyciszą się twoje negatywne emocje. Musisz wiedzieć , że aby pomóc dziecku, musi najpierw pomóc sobie. Dlatego tak ważne jest na początku terapii uświadomienie sobie , iż bezwarunkowa akceptacja i miłość do dziecka, jest fundamentem sukcesu nie tylko w terapii ale i całego przyszłego jego życia. Dopóki dziecko będzie czuło presję, że musi mówić płynnie i być doskonałe, dopóty będzie się jąkać i czuć nieszczęśliwe.
Małe dziecko musi nauczyć się bardzo wielu rzeczy. Musi opanować umiejętność chodzenia, mówienia, jedzenia itp. Wszystkie podstawowe umiejętności wymagają wielu skoordynowanych ruchów z udziałem mózgu i całego organizmu. Rozwój wymaga czasu. Mowa również, nie rozwija się z dnia na dzień. Jest bardzo skomplikowanym procesem. Wymaga od dziecka znajomości odpowiednich dźwięków i ułożenia ich w słowa, oraz kontroli oddechu. Krytyczny okres w rozwoju mowy dziecka przypada przeważnie na 2-3 rok życia, kiedy to dziecko przechodzi od etapu wypowiedzi jednowyrazowych do prostych zdań. W tym okresie , kiedy rozwój językowy jest wyjątkowo gwałtowny, większość dzieci jeszcze przed ukończeniem 5 roku życia , przechodzi przez okres rozwojowej niepłynności.

 

U dużej grupy przedszkolaków , które zaczynają się jąkać, objawy z czasem całkowicie ustępują . To zjawisko określane jest mianem naturalnego ustępowania jąkania i dokonuje się samoistnie lub przy wsparciu terapeutycznym (Yairi & Ambrose, 2013). Czworo na pięcioro jąkających się dzieci upora się z tym problemem. ( Mielewska, A., & Węsierska, K. 2014). )

Jednym z trudniejszych zadań stojących przed logopedą jest poinformowanie rodzica , iż nie jest możliwe udzielenie gwarancji, że ich dziecko przestanie się całkowicie jąkać. Jąkanie jest bardzo specyficzne . Potrafi zniknąć na dłuższy czas i znowu się pojawić. Wdrożenie odpowiednich działań o charakterze profilaktycznym , znacząco zredukuje ryzyko utrwalania się lub ewentualnego nasilania objawów jąkania. Szanse na efekty postępowania logopedycznego są tym większe , im większe mają rodzice zaufanie do terapeuty.

Czym zatem jest jąkanie ?

 

Jąkanie to zaburzenie płynności tempa i rytmu mowy spowodowane nadmiernym napięciem mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Bardzo trafnie J. Sheehan, porównał jąkanie do góry lodowej (Byrne R.,1989 ). Nad powierzchnią wody obserwujemy objawy zewnętrzne tzw. jawne, które słyszymy i widzimy. Należą do nich: potknięcia w mówieniu typu powtarzanie sylab, przeciąganie głosek lub bloki z towarzyszącym napięciem mięśni twarzy (np. mrużenie oczu, drżenie żuchwy), a także współruchy w ciele. Pod powierzchnią wody ukryte są objawy związane z naszą psychiką. Osoba jąkająca się ukrywa przed całym światem ze się jąka. Ma poczucie winy i wstydu. Pozbawia się poczucia własnej wartości i godności. Zaniża swoją samoocenę .Powstaje u niej z czasem , lęk przed mówieniem . Towarzyszą temu często, objawy somatyczne typu: ból brzucha, ból głowy czy drżenie rąk.

 

Przyczyny jąkania.

 

Wieloletnie badania nad etiologią jąkania nie przyniosły jednoznacznej odpowiedzi. Jąkanie jest uznawane obecnie za neurorozwojowe zaburzenie o niejednorodnej – wieloczynnikowej etiologii (Smith & Kelly, 1997). Badacze od lat intensywnie poszukują odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki odgrywają rolę w rozwoju zaburzenia, i które z nich mogą być pomocne w prognozowaniu ewentualnego ustępowania bądź nasilania się objawów. Jąka się okolo 1 % dorosłych, wśród dzieci jąkanie występuje u około 5 % populacji ( Mielewska, A., & Węsierska, K. 2014).

 

Kiedy można mówić o ryzyku jąkania

Do niepokojących objawów , które możemy zaobserwować u dzieci zaliczymy :
• powtórzenia dźwięków, sylab i wyrazów , lecz o większym nasileniu i większej częstotliwości np. zamiast jednokrotnego lub dwukrotnego powtórzenia sylaby mogą one powtarzać ją cztery lub pięć razy : „ Mo-mo-mo-mo-mogę to dostać ?„
• dłuższe pauzy, zatrzymywanie toku mowy
• przeciąganie dźwięków np. „Mmmmmmamusiu, to jest mmmmmoja piłka „
• nieregularne oddychanie podczas mówienia, przyspieszone tempo mówienia
• niedojrzałość emocjonalną, nieśmiałość, małą ekspresję słowną
• zwiększone napięcie emocjonalne, ponieważ dodatkowo pojawia się u dzieci reakcja na ich niepłynność ( zakłopotanie, negatywne nastawienie do samego siebie, lęk przed mówieniem … )
• zwiększone napięcie mięśniowe ( mrużenie lub przymykanie oczu, napięcie mięśni twarzy, skurcze warg, tiki, współruchy… )
• wydłużanie się okresów niepłynności a skracanie się okresów samoczynnej poprawy

Świat dziecka ; to co myśli, czuje i jak działa –zależy od reakcji najbliższego otoczenia na jego poczynania. Dziecko przyzwyczaja się do reakcji na to, co mówi i jak mówi. Gdy doświadcza akceptacji ze strony dorosłych, rozwija zaufanie do siebie samego i chęć kontaktu werbalnego z innymi. Gdy doświadcza braku akceptacji i niepokój ze strony rodziców, traci zaufanie do własnej mowy i z czasem, uświadamia sobie swoje trudności.
Rozwijająca się świadomość dziecka może doprowadzić do ukrywania swoich trudności. Dziecko zaczyna wówczas niepokoić się swoją mową i stara się temu przeciwdziałać. Walcząc z jąkaniem , z czasem unika mówienia i zamyka się w sobie. W konsekwencji, pojawia się lęk przed reakcją otoczenia. Frustracja i strach obecne już na wczesnych etapach jąkania z czasem przyczyniają się do nasilenia zaburzenia i powstawania niepokojących zmian w zachowaniu .

Praktyczne rady dla rodziców dzieci jąkających się :

 

• Słuchaj uważnie to, co dziecko ma do powiedzenia ( nie koncentruj się na tym jak mówi , ale na tym co mówi ! )
• Zredukuj swój niepokój, bądź cierpliwy
• Nie mów dziecku : Nie jąkaj się !!!
• Nie mów za dziecko i nie odpowiadaj za nie
• Podczas rozmowy utrzymuj z nim kontakt wzrokowy
• Gdy jest nas więcej , mówimy wg zasady po kolei , aby każdy mógł być wysłuchany
• Nie polecaj dziecku , aby powtórzyło , mówiło wolniej lub wzięło oddech
• Zredukuj liczbę przerwań i krytycznych uwag wobec mowy dziecka, częściej stosuj zachęty i pochwały
• Zwróć uwagę na własną mowę :
▪ Czy nie mówisz za szybko ?
▪ Jak dalece skomplikowana jest twoja mowa ?
( np. czy nie używasz trudnych i niezrozumiałych dla dziecka słów ) Czy nie jesteś zbyt natarczywy ? ( np. czy nie za często zadajesz pytania )
• Rozmawiaj z dzieckiem o jego potrzebach, problemach (nawet o jąkaniu, jeśli jest tego świadome – jąkanie nie może być tematem tabu , to jest trudność której nie należy się wstydzić , mówimy o niej tak jak o innych sprawach )
• Wyjaśnij potrzeby dziecka innym członkom rodziny
• Reaguj tak samo gdy dziecko jąka się i gdy mówi płynnie
• Jeśli dziecko walczy z wypowiedzeniem danego słowa, odwróć jego uwagę od trudności w mówieniu (przytul, uspokój, rozwesel itp. )
• Izoluj dziecko od konfliktów domowych , zapewnij mu poczucie bezpieczeństwa
• Minimalizuj stres i napięcie, stosuj różne formy relaksacji
• Zadbaj o regularny tryb życia dziecka ( odpowiednią ilość snu, o właściwie zorganizowany wolny czas itp. )
• Zadbaj o zdrowie fizyczne dziecka ( każde leczenie farmakologiczne jest dużym obciążeniem dla układu nerwowego dziecka )
• Ogranicz do minimum oglądanie przez dziecko telewizji i gier komputerowych
• Nie przestawiaj dziecka leworęcznego na praworęczność, bez konsultacji z psychologiem
• Nie mów o trudnościach dziecka w jego obecności
• Nie wymagaj od dziecka zbyt wiele , nie bądź perfekcyjny
• Zachowaj zdrową dyscyplinę w wychowaniu dziecka i jednocześnie okazuj mu swoją miłość i akceptację
• Buduj pozytywną samoocenę dziecka i wiarę w siebie , doceniaj jego mocne strony
• Pozwól mu wyrażać swoje uczucia i emocje
• Poświęć dziecku ok 20 minut dziennie i pozwól by przejęło inicjatywę (niech to będzie specjalny czas który poświęcasz tylko jemu , może to być też np. wspólny spacer, czytanie książki , zabawa tematyczna …)
• Bądź w stałym kontakcie ze specjalistą : logopedą, psychologiem lub lekarzem.
• Przeczytaj książkę : „ Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły „ – A.Faber i E.Mazlich . Media Rodzina of Poznań , 1998.
• Poleć innym rodzicom instytucje zajmujące się tym problemem oraz strony internetowe, które mogą być dodatkowym źródłem informacji o jąkaniu ( np. www. Demostenes.eu , wortal poświęcony jąkaniu oraz jąkanie.info.pl )
• Przeczytaj książkę : „ Życie z zacięciem. Integralny przewodnik po jąkaniu „ , 2017r. ( Wydawnictwo Edukacyjne – Kraków)

Jąkanie to tylko inny sposób wypowiadania się . Nie przekreśla ono potencjału i możliwości, które tkwią w osobie jąkającej się. Badania dowodzą, że osoby jąkające się , są równie inteligentne , twórcze w działaniu i zdolne do wielkich osiągnięć jak – nie jąkające się.
Drogi rodzicu, zadbaj zatem o to , aby dziecko osiągnęło sukces na jakimś polu np. pływanie, piłka nożna czy taniec. Często podkreślaj jego dużą wiedzę na dany temat ,jego zdolności i umiejętności z różnych dziedzin. . Dziecko ,które odnosi sukces i ma wsparcie w rodzinie, staje się pewniejsze siebie, jest mniej podatne na rozwinięcie się jąkania i ma większe szanse na osiąganie w przyszłości sukcesów życiowych.

 

Świadectwo matki dziecka jąkającego się

 

Amerykanka Doreen Lenz Holte – matka jąkającego się nastolatka, która w książce „Głos odzyskany…” opisała zmagania swojej rodziny z problemem jąkania, daje innym rodzicom następującą radę: „im mniej życie jąkających się dzieci skupiać się będzie na ich problemach z mową oraz im więcej skupiać się będzie na ich pasjach i zainteresowaniach, tym bardziej prawdopodobne jest, że zaczną używać naturalnej mowy, a nawet doświadczą spontanicznego wyzdrowienia” (2016: 94).
Ta bardzo pouczająca i potrzebna książka, pokazuje jak często – my dorośli , chcąc na siłę uszczęśliwiać nasze dziecko, nieświadomie je unieszczęśliwiamy. Książka obnaża to, co jest nieskuteczne w terapii dziecka jąkającego się i jego rodziny. Pokazuje jak nadmierny niepokój rodziców o dziecko oraz ich brak akceptacji na niedoskonały jego sposób mówienia , może doprowadzić nawet do zupełnego milczenia dziecka. Ponadto, sugeruje ,aby skoncentrować się na budowaniu wewnętrznej siły i pewności dziecka bardziej niż na upłynnianiu jego mowy. Zachęca rodzica , by częściej zachwycał się dzieckiem i robił wszystko , aby mogło poczuć się bezpiecznie i wyjątkowo w jego obecności , oraz mogło wypowiadać się swobodnie , bez względu na swoje trudności w mówieniu.

Wybrane fragmenty świadectw osób jąkających się , skierowane min do rodziców dzieci jąkających się :

Charles Vin Riper ( 1990r. ) to jeden z największych autorytetów w terapii jąkania na świecie. Sam borykał się ze swoim jąkaniem przez całe życie. Przed śmiercią napisał „ Testament „ w którym min doszedł do wniosku że :
• Większość dzieci, które zaczęły się jąkać odzyskają płynność mowy w toku dojrzewania albo dlatego, że nie zareagują na te trudności poprzez napięcie czy unikanie (reakcję walki lub ucieczki)
• Ci zaś, którzy zareagują napięciem lub próbami unikania trudności, a dzieje się tak w związku z odczuwaną frustracją lub w obawie przed karą, prawdopodobnie będą jąkali się w jakimś stopniu przez resztę swojego życia, niezależnie od rodzaju terapii jakiej się poddadzą
• Przyjmuję, że zachowania polegające na napinaniu się i unikaniu sytuacji mówienia są wyuczone i jako takie mogą być poddane modyfikacji. Natomiast nie jest to możliwe wobec leżącego u ich podstawy zaburzenia neurofizjologicznego

• Dlatego celem terapii osób z zaawansowanym jąkaniem nie powinna być sama redukcja ilości zająknięć lub osiągnięcie całkowicie płynnej mowy. Metody upłynniania mowy mogą dość łatwo doprowadzić do chwilowego ustąpienia jąkania, ale utrzymanie tego w czasie jest prawie niemożliwe. Każdy jąkający się potrafi czasem mówić płynnie sam z siebie. To, czego nie potrafi to jak „prawidłowo” jąkać się. Podczas terapii powinien nauczyć się jąkać tak lekko i krótko, że nie będzie to zakłócało procesu porozumiewania się. Dodatkowo, kiedy odkryje, że można jąkać się bez napięcia i stosowania uników poziom frustracji i innych negatywnych emocji opadnie. ( ……….)
(tł. L. Jankowska -Szafarska : 2015r)

Katarzyna Ploch jest logopedą i liderką katowickiego klubu samopomocy osób jąkających się . W swoim świadectwie „ Droga do wolności w jąkaniu „ ( Zycie z zacięciem 2017r ) napisała min : – „ Zatroskana rodzina , poszukując dla mnie pomocy w postaci skutecznej terapii, nieświadomie ugruntowała we mnie negatywne postawy wobec jąkania. Jąkanie w moim mniemaniu było problemem do naprawienia. Dorastałam w przeświadczeniu, że człowiek wykształcony nie może się jąkać. Dlatego tak źle czułam się w bloku, unikałam ludzi, uciekałam z lekcji w szkole. Podczas trudności w mówieniu przed oczami stawały mi najczęściej zmartwione , zakłopotane twarze moich bliskich. Nie obarczam rodziców winą . Zrobili to , na co pozwalała im wiedza, doświadczenie , warunki i możliwości , jakimi dysponowali w tamtym momencie życia……Moje własne dzieciństwo pozwoliło mi zrozumieć , jak ogromna jest rola rodzica w sposobie, w jaki dziecko zaczyna interpretować swoją niepłynność. Należy pamiętać , że to, co mówimy do dzieci , z czasem staje się ich głosem wewnętrznym. Dlatego tak ważna jest pełna miłości akceptacja okazywana przez rodzica jąkającemu się dziecku. Akceptacja w spojrzeniu, postawie ciała, mimice twarzy. Akceptacja werbalna. Co nie znaczy ,że na akceptacji poprzestajemy. Jest bazą wyjściową do wszelkich dalszych oddziaływań…….Pamiętam swoje odczucia , kiedy parę lat temu uczestniczyłam w szkoleniu prowadzonym przez Petera Schneidera. To twórca metody Mini – KIDS, której nazwa powstała od skrótu „ Dzieciom wolno się jąkać „

Literatura :
1. Byrne R.,1989, Pomówmy o zacinaniu, przeł. T. Zaleski, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
2. Lenz Holte, D. (2016). Głos odzyskany. Poradnik dla rodziców dzieci jąkających się. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
3. Mielewska, A., & Węsierska, K. (2014). Zastosowanie metod Palin PCI i Lidcombe Program w terapii jąkania wczesnodziecięcego. In J. Skibska (ed.), Wspieranie rozwoju małego dziecka (pp. 93–120). Bielsko-Biała – Kraków: Wydawnictwo Naukowe ATH, Wydawnictwo LIBRON.
4. Smith, A., & Kelly, E. (1997). Stuttering: A dynamic Multifactorial Model. In R.E. Curlee & G.M. Siegel (Eds.), Nature and Treatment of Stuttering. New Directions pp. 204–217. Boston: Pearson.
5. Yairi, E., & Ambrose, N. (2013). Epidemiology of stuttering: 21st century advances. Journal of Fluency Disorders, 38, 66–87.
6. A.Faber i E.Mazlich . Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły „ – Media Rodzina of Poznań , 1998.
7. Van Riper Ch. ( 1990 ) , Final thoughts about stuttering, tł. L. Jankowska – Szafarska : Materiały dla studentów Podyplomowych Studiów Logopedycznych na Krakowskiej Akademii Frycza Modrzewskiego , 2015r
8. L. Jankowska-Szafarska, B. Suligowska, R. Kara , K. Kupiec . “Życie z zacięciem. Integralny przewodnik po jąkaniu „ , 2017r. Wydawnictwo Edukacyjne – Kraków

Opracowała Beata Suligowska – logopeda , pracownik Specjalistycznej Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Krakowie przy ul. Popławskiego 17, wolontariuszka i mentorka w krakowskim Klubie „ J „ , przy Fundacji „Frogos” , prowadzi terapię jąkania dzieci, młodzieży i dorosłych w formie indywidualnej i grupowej.